Ineens waren ze er, de Duitsers. Als dieven in de nacht passeerden ze de grensovergang bij Kerkrade en Vaals. De Duitse gezant: “Wij kondigen U de inzet van een geweldige Duitse troepenmacht aan. Elke tegenstand is volmaakt zinloos”. Hitler had natuurlijk een mooie smoes bedacht waarom hij Nederland was binnengevallen. Hij zei ondermeer: Nederlanders, Soldaten. Voor Frankrijk en Engeland moet gij bloeden. Uw regering heeft op een vals paard gewed. Omdat zij niet meer Nederlands denkt en handelt. Zij heeft zich verbonden met de zeeschuimers. Uw regering koos partij tegen het stamverwante Duitse volk, dat Nederland nooit iets deed. Wij zijn uw broeders en willen voor u hetzelfde als voor ons: Vrijheid en Vrede.
Bron: Foto collectie A. Visser
Om een indruk te krijgen van de bevrijding van de gemeente Nunspeet, moeten we afgaan op indrukken van mensen die de bevrijding hebben meegemaakt. In het gemeentearchief zijn namelijk geen notulen van deze indrukwekkende en feestelijke gebeurtenis te vinden. Toch is het zeker dat Elspeet, Vierhouten, Nunspeet en Hulshorst op donderdag 19 april werden bevrijd. In “Het vergeten Bataljon” lezen we: “Op donderdag 19 april wordt er door het Het Dutch National Battalion (gevormd uit leden van de Binnenlandse Strijdkrachten) in samenwerking met de 48th. Highlanders, die in Stroe hun basis hadden, de Royal Canadians uit Garderen, de Hastings uit Millingen en het Canadese 47 L.A.A. Regiment, een verkenningstocht over de Noord West Veluwe gemaakt. Het doel van deze “sweep” (zwenking en tevens schoonmaak) is om de zich daar nog bevindende, ongeorganiseerde Duitse militairen gevangen te nemen. Het Vergeten Bataljon ging mee met de verkenningsgroep van de artilleristen, die vanuit Apeldoorn starten en via Elspeet en Nunspeet naar Elburg reden. Via Oldebroek en Wezep ging het weer zuidwaarts naar Apeldoorn. Het oorlogsjournaal van het 2de L.A.A. vermeldt: Een aantal plaatsen ten noorden van Apeldoorn bevrijd. Er zijn 72 krijgsgevangenen gemaakt. En het dagjournaal van het 1e Canadese legerkorps vermeldt: 13.30 uur: From 1 Cdn Inf. Div. 2 Cdn. L.A.A. Regt and Dutch Partisants reached Nunspeet. De Canadezen en de BS’ers (door de CanadezenPartizanen genoemd) bereikten dus om half twee in de middag het dorp Nunspeet. Uiteraard werden de geallieerde bevrijders zeer enthousiast ontvangen., toegejuicht, omhelst en aangesproken. Er werden handen geschud en de Canadezen deelden sigaretten en chocolade uit.
Bron: Foto collectie A. VisserBevrijding Elspeet; De eerste tekenen van de naderende bevrijding beleefde Cornelis Pluim als volgt: “Met de fiets was ik op weg naar mijn verloofde in Apeldoorn. Ik denk dat het in maart 1945 was. Zoals gewoonlijk fietste ik binnedoor, dus via de Hoge Duvel. Opeens zag ik een militair het bos uitkomen. Ik schrokk me naar. In die dagen voelde je je geen moment veilig, zeker als knaap van even in de twintig. Razzia’s waren immers aan de orde van de dag. ‘k Zag echter al gauw dat die man geen Duits uniform aan had. Hij vroeg me wat maar ik kon hem niet verstaan. Ook trakteerde hij me op een player die ik begerig in mijn mond stak. Na een paar trekken leek het wel of de wereld om me heen in het rond tolde.
Ik begreep natuurlijk dat die militair tot het geallieerde leger behoorde en op een of andere manier verdwaald was. ‘k Heb hem toen naar de boswachterij “de Hoge Duvel” gebracht, waar de heer Pols zich over hem ontfermde. Toen ik later op de middag met mijn verloofde naar Elspeet fietste zag ik tot mijn verbazing een militair voertuig van de Duitsers met daarin mijn geallieerde vriend. Later hoorde ik de ware toedracht. De man had in Duitsland een aantal bommen afgeworpen en was met zijn machine op weg naar de basis Engeland. Helaas werd zijn machine door Duits afweervuur getroffen. Gelukkig kon de piloot het brandende toestel verlaten. De Duitsers hebben de man natuurlijk zien springen en zijn meteen op onderzoek uitgegaan, met genoemde arrestatie. Het brandende toestel stortte in Uddel op een woning, waarbij een meisje het leven verloor. Over de bevrijding zegt Pluim: “We stonden met een koppeltje mensen bij het “Edelhert” (Hotel is inmiddels afgebroken) toen de eerste Canadese tanks vanuit richting Uddel ons dorp binnenrolden. Binnen een mum van tijd was er in het centrum een hoop volk op de been om toch maar vooral niets van deze historische ontmoeting te missen.
Bron: Foto collectie A. VisserOud BS’er Chris Pluim was vader van 10 kinderen. Volgens hem was het een hele toer om vooral de jongens uit de handen van de Duitsers te houden. Zelf werd Chris ook een keer opgepakt door twee Duitsers. Chris: “Ik zei tegen de oudste Duitsers: laat me alsublieft vrij. ‘k Heb thuis een gezin met 10 kinderen. Ik kan niet gemist worden. Ik nodigde hem uit mee naar mijn huis te gaan. Daar ging hij niet op in.” De oudste Duitser kreeg vermoedelijk toch medelijden en zei tegen z’n veel jongere collega: ach, laat die man toch naar huis gaan. En ik mocht gaan. Wat was ik blij. Ook honger geleden? Chris: “Echte honger hebben we niet geleden, maar het was wel schrapen om rond te komen. Voor dominee Lamens zocht ik wel eens cantharellen, waar die soep van kookte. Over de bevrijding zegt Chris: “in september 1944 dachten ze in Elspeet dat we spoedig bevrijd zouden worden. Ik was daar nog niet zo zeker van en luisterde naar de clandestiene Engelse zender die in het kolenhok van de Hervormde Kerk was verstopt. Na de teleurstellende boodschap dat de “Slag om Arnhem” verkeerd was uitgepakt, ben ik naar de opgetogen menigte gegaan: ik zei : “Ga maar naar huis. Ze hebben het verspeeld”. De eerste Canadezen ontmoette ik op 18 april bij de Hoge Duvel. Ongeveer 200 man infanterie lagen daar in het bos te wachten op nadere instructies. Ik maakte me bekend en zei dat 
Bron: Foto collectie A. Visserze dicht bij Elspeet waren. Hun marsroute liep echter via Uddel en daar hielden ze zich prompt aan. Die 18e april en de dagen daar aan voorafgaande trokken de Duitsers zich massaal terug. Met een witte lap stof aan een stok gaven ze te kennen dat ze zich gewonnen gaven. Ook werd er behoorlijk geschoten. Vanaf de Amersfoortseweg werd het huis van de familie Kroes aan de Staverdenseweg (nu Pirkweg) door een voltreffer in de fik geschoten. Het huis is tot de grond toe afgebrand. De volgende dag - op 19 april dus – maakten de geallieerden schoon schip. Een verkenningsvliegtuigje dat boven Elspeet cirkelde was de voorbode van de naderende bevrijding. Met 25 BSérs - waaronder de commandant meester van Slooten – hebben we de Canadezen assistentie verleend. NSB’ers die op doortocht waren naar Duitsland werden door ons opgepakt en naar Harskamp gebracht. Een NSB’er kon je indentificeren aan de hand van een teken op zijn bovenarm. (noot: in Vierhouten is Kotälla, de beul van het Kamp Amersfoort aangehouden) De Canadezen zijn ongeveer 14 dagen en Elspeet gebleven. Ze waren gehuisvest in het Broederschapshuis en in tentenkampen bij “De Kril”.
Gedurende hun verblijf in Elspeet hebben de Canadezen geen mogelijkheid onbenut gelaten om voedsel te ruilen voor allerlei waardevolle spullen, zoals fototoestellen. Ze waren ook gek op meisjes. Heel geweldig. Af en toe organiseerden de Canadezen een onderlinge bokswedstrijd. Een officier liep er dan met een fluitje omheen om de kemphanen uit elkaar te houden. Hoe ziet Chris Pluim terug op die bewogen periode: Chris “’k Heb veel geluk gehad. Met het hele gezin zijn we gespaard gebleven. Dat is een wonder”.
Onder "de Brink" Bron: Foto collectie A. Visser
Onder "de Brink" Bron: Foto collectie A. Visser
Onderstaande beelden komen uit een prive collectie en vallen onder © Copyright 2014 Dick Hooghordel
Foto rechts: Huwelijksinzegening door Ds. P.J.L Lamens van Dhr. F. (Frank) Hooghordel, militair, met mevr. J. (Jeanette) van Sloten, verzetsstrijdster, op 11 juli 1945 in de Nederlandsche Hervormde Kerk te Elspeet. Met er aan toegevoegd: De trouwtekst "Zet mij als een zegel op Uw hart, als een zegel op Uw arm", Hooglied 8:6a en, conform de met de handuitgeschreven Liturgie en Preek door Ds. P.J.L Lamens en deze van zowel zijn zegel als handtekening voorzien.
Onderstaande "Koninklijke" foto(s) werden in de zomer van '43 door de ondergrondse in Nederland verspreid. OZO: Oranje Zal Overwinnen.
Bron: Foto collectie A. Visser
Bron tekst: De Band 1 mei 1985, Collectie A. Visser