Met het benoemen van markante graven willen we de bijzondere waarde van de begraafplaats in het algemeen en van deze graven in het bijzonder tot uitdrukking brengen.
Oorlogsgraven
Aan de aanwezige oorlogsgraven op de Algemene Begraafplaats te Elspeet is op de website www.elspeethistorie.nl een apart item gewijd. Om deze reden worden de oorlogsgraven hier niet beschreven.
Drie oudst bekende graven
Het oudst bekende grafmonument betreft het graf van Maria Schouten (1846-1869). Het is spijtig dat het grafmonument van haar verloren is gegaan. Wel is een foto bewaard gebleven.
Oudst bekende grafmonument is van Maria Schouten (1846-1869). Foto beschikbaar gesteld door Tiemen Goossens.
Grafmonument Jannetje Jacobs Hop (1789-1878). Foto beschikbaar gesteld door Tiemen Goossens.
Een ander oud grafmonument was aanwezig op het graf van Jannetje Jacobs Hop (1789-1878). Ook dit grafmonument is verloren gegaan. Ook hiervan hebben we wel een foto beschikbaar.
Grafmonument Jan Drost (1838-1887). Foto beschikbaar gesteld door Tiemen Goossens.
Grafmonument Cornelis (Brandsen) Mouw (1790-1872).Het grafmonument van Jan Drost (1838-1887) betrof een bijzonder exemplaar. Dit omdat het een geëmailleerd grafbord betrof. Helaas is ook dit grafmonument verloren gegaan. Gelukkig hebben we wel een foto beschikbaar. Het grafmonument was bijzonder omdat het een geëmailleerd grafbord betrof op een graf vanuit 1887. Dergelijke borden waren destijds nog niet leverbaar. Hiermee wordt aangetoond dat ook in vroege tijden al grafmonumenten werden geplaatst op graven van personen die al vele jaren geleden overleden waren.
Tenslotte wil ik het graf noemen van Cornelis (Brandsen) Mouw (1790-1872). Cornelis was bij leven landbouwer, holtrichter, raadslid en kapitein van de schutterij. Hoewel Cornelis hoog op de sociale ladder stond is zijn grafmonument heel eenvoudig.
Dit grafmonument biedt dan ook een inkijkje in de wijze van begraven van destijds. Sober en zeer eenvoudig. Het materiaal lijkt een soort Belgisch hardsteen waar de tekst op eenvoudige wijze is ingekrast. Aan de buitenzijde zijn nog resten van vormgeving van de steen zichtbaar wat bestond uit het aanbrengen van een inkarteling. Van vakkundig beeldhouwwerk is geen sprake.
Qua tekst
Als eerste wijs ik u op het graf van Gerardus Bossenbroek (EG-14, 1862-1931). Het grafmonument vermeldt de tekst “OUD. GEREF GEM: TE ELSPEET”. Dit betekent dat Gerardus Bossenbroek bij leven ouderling was van de Gereformeerde Gemeente te Elspeet.
Grafmonument van Gerardus Bossenbroek (EG-14, 1862-1931).
Als tweede wijs ik u op het graf van Martinus Drost (I-34, 1873-1923). Het grafmonument vermeldt bovenaan de tekst “hier rust onze geliefde onderwijzer”, aan de onderzijde staat de tekst “de kinderen der zondagsschool”. Martinus Drost was onderwijzer terwijl hij ook lesgaf op de zondagsschool.
Grafmonument Martinus Drost (I-34, 1873-1923).
Qua vormgeving
Op de begraafplaats is het graf aanwezig van Harmanus Nadus Steentjes (I-64, 1904-1944). Op dit graf stond een grafmonument wat gemaakt was door beeldhouwer Evert Jan van Maanen. Het betrof een kunstwerk wat specifiek gemaakt was voor het graf van oorlogsslachtoffer Harmanus Nadus Steentjes. Van beeldhouwer Evert Jan van Maanen is bekend dat hij vaker dergelijke monumenten maakte en ook medewerking heeft verleend aan het beeldhouwen van oorlogsmonumenten.
Graf I-64 van Harmanus Nadus Steentjes in 1996. Foto beschikbaar gesteld door Dick Baas.
Helaas heeft de gemeente Nunspeet het grafmonument rond het jaar 2007 afgevoerd in verband met de slechte toestand. Bijzonder jammer dat een dergelijk monument niet bewaard gebleven is voor de toekomst.
Onbekend graf
Graf II-2 betreft het graf van 2 levenloos geboren kinderen van H. Mouw. Deze kinderen zijn op 29-5-1888 begraven zoals blijkt uit het grafregister. Er is geen aanvullende informatie bekend. Niet vanuit gemeentelijke registers en niet vanuit kranten uit die tijd.
Vermoedelijk betrof dit een onvoldragen tweeling die op verzoek van de familie toch in een regulier graf zijn begraven. Dit zou kunnen verklaren waarom van deze kinderen geen aanvullende informatie bekend is. Bijzonder voor 1888.
Het graf van een veroordeelde
Graf III-226 betreft het graf van Jannes Bonhof (1876-1899). Jannes was in het jaar 1899 veroordeeld tot 6 weken gevangenisstraf wegens mishandeling. Daarna was hij ook in 1899 ook veroordeeld tot 4 jaar gevangenisstraf voor verkrachting. Om aan zijn straf te ontkomen was Jannes Bonhof naar Duitsland gevlucht. Hier is hij opgepakt en later in Venlo overgedragen aan de Marechaussee. Na de overdracht aan de Marechaussee is Jannes Bonhof onder begeleiding op transport gesteld naar de gevangenis te Arnhem. Tijdens de treinreis is Jannes Bonhof tussen Vierlingbeek en Boxmeer zittend tussen 2 agenten van de Marechaussee plotseling overleden. Krantenartikelen uit die tijd geven aan dat Jannes ziek was.
Overveluwsweekblad 21-10-1899 feitenrelaas overlijden Jannes Bonhof in 1899.
Grafnummer III-226 van Jannes Bonhof losliggend langs het looppad.
Indien Jannes Bonhof was overleden in het tijdperk dat in en om de kerk werd begraven was hij vanwege zijn veroordeling in de ongewijde aarde begraven. Op de Algemene Begraafplaats bestond die mogelijkheid niet en werd men ook in dergelijke gevallen in een regulier graf begraven.
Het is heel opmerkelijk dat het graf van Jannes Bonhof langs het looppad gelegen is. Immers waren de plaatsen langs de looppaden ereplaatsen. Voor ons blijft het gissen waarom doodgraver Berend Dijkgraaf juist deze plaats uitkoos als graf voor Jannes Bonhof.
Ontbrekende graven
Wat er niet is kan niet geteld worden. Toch is het goed ook aandacht te besteden aan graven die ontbreken. Omdat het vervoeren van lijken vroeger veel moeilijker was dan nu kwam het regelmatig voor de overledenen in de plaats werden begraven waar men kwam te overlijden.Op plaatsen waar dat met enige regelmaat voorkwam zoals ziekenhuizen en inrichtingen werden hiervoor zelfs speciale begraafplaatsen aangelegd. Zo is op de locatie van het vroegere sanatorium Sonnevanck en ziekenhuis Boerhaave nog een oude begraafplaats aanwezig waar overleden patiënten werden begraven.
Uit het Overveluws weekblad van 22-3-1911 blijkt dat een boerendochter destijds werd verdacht van kindermoord. Voor het gerechtelijk onderzoek is het kinderlijkje ter gerechtelijke schouwing naar het parket in Zwolle gezonden. Uit onderzoek blijkt dat dit kinderlijkje na de schouw niet in Elspeet is begraven.
Artikel uit: Overveluws weekblad 22-3-1911