Ineens waren ze er, de Duitsers. Als dieven in de nacht passeerden ze de grensovergang bij Kerkrade en Vaals. De Duitse gezant: “Wij kondigen U de inzet van een geweldige Duitse troepenmacht aan. Elke tegenstand is volmaakt zinloos”. Hitler had natuurlijk een mooie smoes bedacht waarom hij Nederland was binnengevallen. Hij zei ondermeer: Nederlanders, Soldaten. Voor Frankrijk en Engeland moet gij bloeden. Uw regering heeft op een vals paard gewed. Omdat zij niet meer Nederlands denkt en handelt. Zij heeft zich verbonden met de zeeschuimers. Uw regering koos partij tegen het stamverwante Duitse volk, dat Nederland nooit iets deed. Wij zijn uw broeders en willen voor u hetzelfde als voor ons: Vrijheid en Vrede.
De vereniging "Elspeet Vooruit" heeft in 1936 een verzoek ingediend voor het planten van een Julianaboom (herinneringseik). Op 30 december 1936 heeft het College van B&W het verzoek van de vereniging "Elspeet Vooruit" behandeld en besloten. Bij het planten ervan op 8 januari 1937 was ook het College van B&W uitgenodigd. De Julianaboom is één dag na het huwelijk van H.K.H prinses Juliana en Z.K.H. prins Bernard geplant. Zij zijn op 7 januari 1937 in het huwelijk getreden. Op 14 januari van datzelfde jaar besloot het College van B&W tot het plaatsen van een eenvoudig hekwerk rondom de Julianaboom.
Tijdens de oorlog is de Julianaboom door de SS omgehakt en op 19 April 1945 is deze geherplant. Er is een "den" van 7.40m lang herplant en deze den is uit Staverden gehaald.
Om de bouw (1984) mogelijk te maken van het huidige VVV kantoor te Elspeet is, de Julianaboom opnieuw gekapt.
Op vrijdag 20 april 1945 heeft Ds. P.J.F.Lamens, predikant van de Nederlandse Hervormde Gemeente te Elspeet, Uddel en Vierhouten in de Nederlands Hervormde Kerk aan de Nunspeterweg te Elspeet een bevrijdingspreek gehouden. Deze preek is zo getrouw mogelijk uit het origineel overgezet door: Dr. G.J.M. Kievit – Lamens, emeritus PKN - predikante en Drs. L.J.Lamens, emeritus PKN - predikant, dochter en zoon van Ds. P.J.F.Lamens.
De preek is gehouden naar aanleiding van Psalm 124:6 en, onberijmd luidt deze: "De Heere zij geloofd, Die ons in hun tanden niet heeft overgegeven tot een roof"
Een van de liederen Hamaäloth dus en die in een feestelijke ionische toonsoort gezongen wordt, zoals gebruikelijk, bij lof en aanbidding.
U kunt de gehele preek HIER (opent een nieuw scherm) online lezen.
Bron: dhr. H. (Henk) van Asselt
In mei 2015 hebben we herdacht dat Nederland 70 jaar geleden werd bevrijd van de Duitse bezetter. De herinneringen aan deze periode in de Nederlandse geschiedenis zijn nog levendig. Toch word de groep mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt steeds kleiner. Op 6 Mei 2015 is er een bevrijdingsroute georganiseerd naar Elspeet. De bevrijdingsroute naar Elspeet.
De route is gereden met originele WO2 voertuigen en is gestart bij Paleis het Loo in Apeldoorn. Vervolgens is de originele route van de bevrijding naar Elspeet gereden. Deze route gaat via de "Mainroad" Amerfoorstseweg/Apeldoornsestraat via Garderen naar Elspeet. De veteranen waren speciaal voor deze tocht uitgenodigd. Het is natuurlijk prachtig dat we 70 jaar na de bevrijding nog met de veteranen deze toer konden rijden. Langs de route hebben we een uitgebreide tussenstop gehouden bij "de Wittenberg". Dit karakteristieke pand is nog identiek als 70 jaar geleden. Hier hebben de Hapy's (Hastings & Prince Edward regiment) hun laatste hoofdkwartier gehad, en waar ook nog originele foto's van zijn.
Onderstaand de film als herinnering aan deze toer:
Bron: W. Jansen
Op woensdag 18 april 1945 werd het huis van de familie Kroes aan de Staverdenseweg (nu Pirkweg) door een granaat vrijwel geheel in puin geschoten. In “de Band” van 1 mei 1985 vertelt mevr. Kroes de ware toedracht.
“We wisten wel dat de bevrijders in aantocht waren, maar hoelang het nog kon duren kon niemand vertellen. Tegen 12.00 uur in de middag maakten we nog een praatje met dominee Lamens die op weg was naar de familie Timmer aan de Kempersweg waar hij tijdelijk bij inwoonde. De duitsers hadden namelijk de pastorie gevorderd. Tijdens dat praatje zei dominee Lamens onder meer: “t Zal mij benieuwen wanneer we bevrijd worden, en hoe alles zal aflopen”.Familie Kroes. Foto collectie A.Visser
Nou, voor ons liep het op de valreep van de bevrijding niet al te best af. Zo tegen half een - we zaten in huis – sloegen de eerste granaten vlak voor ons huis in de grond. Aanvankelijk zochten mijn man en ik dekking op de vloer, maar bij de vijfde granaat zijn we naar de bietenkuil gevlucht. Het bleef even stil. Opeens hoorde mijn man het gekerm van het vee op de deel. Hij wilde gaan kijken, maar kwam niet ver. Een volgende granaat boorde zich aan de zijkant van het huis in de grond. Mijn man zocht meteen dekking en even later kwam er een granaat in het weiland terecht. Bij deze granaat sneuvelden de ruiten van de keuken van de buren, maar de ravage die de granaat en de scherven in ons huis had aangericht was onherstelbaar. Het huis stond vrijwel op instorten; 1 koe was op slag dood; 3 koeien moesten worden afgemaakt alsmede enkele pinken en een vaars. Burgemeesters Martens, die bij de familie Bos in Staverden zat ondergedoken kwam op de fiets polshoogte nemen. Hij gaf toestemming dat het vee naar de slager gebracht kon worden. We waren natuurlijk meteen dakloos. Gedurende 6 weken kregen we huisvesting bij weduwe Frens. Daarna kregen we een houten barak toegewezen die bij het Doopsgezind Broederschapshuis door de Duitsers was gebruikt. In november 1945 kregen we een noodwoning van steen.
De volgende dag hoorden we van de Canadezen die door ons dorp trokken de ware toedracht van deze schietpartij. Een verkenningsvliegtuigje boven Elspeet zou bij de Stakenberg nog een aantal Duitsers gesignaleerd hebben. Deze ontdekking werd doorgeseind aan de oprukkende Canadezen die op dat moment in de omgeving van de Echoput waren. Vermoedelijk hebben ze een foutieve afstand doorgegeven met het gevolg dat de granaten eerder insloegen en hun eigenlijke doel niet bereikten.
Eigenlijk mag het een wonder heten dat we er zo goed vanaf zijn gekomen. Voor hetzelfde geld waren we zelf getroffen. Wel had mijn man enkele houtsplinters in zijn oren zitten. Verder was de koperen leiding in de pomp voor het huis kapot geslagen en moesten we in een later stadium een rij eikebomen voor ons erf kappen dit vanwege de granaatscherven die in de boom waren geslagen.
Bron: "de Band 1 mei 1985" collectie A. Visser
Leeuw in vlammen
Huizen welke door oorlogsgeweld waren gesneuveld werden met hulp van militairen weer opgebouwd. Aan de pirkweg is het huis in 1946 herbouwd. Er zijn gedenkstenen uitgegeven welke herinneren aan de wederopbouw. Huizen welke aan het begin van de oorlog zijn gesneuveld hebben allemaal een gedenksteen met 1940 als opschrift. Huizen welke aan het einde van de oorlog zijn beschadigd hebben allen 1947 als jaartal meegekregen. Deze gedenkstenen verbeelden een uit de vlammen herrijzende leeuw. Een leeuw zonder zwaard en zonder kroon geeft wellicht aan dat wij machteloos waren in de oorlog. Voor zover bekend is dit de enige boerdrij in Elspeet welke deze plaguette in de voorgevel heeft.
15 Juni - Augustus 1945
Van oorsprong komen de ‘Stormont, Dundas and Glengarry Highlanders’ die ook wel ‘Glens’ genoemd worden uit Cornwal, Ontario in Canada. Tijdens de tweede wereldoorlog zijn zij enkele maanden in Elspeet geweest.
Record of the Glens:
They never failed to take an objective;
They never lost a yard of ground;
They never lost a man - taken prisoner - in an offensive action.
Een gedeelte uit de militaire kaart “Elspeet West - Sheet 364” uit 1944. Rechts onder de locatie van het “Vacation Camp” dat in de Geschiedenis van de SD&G-Highlanders genoemd wordt: “On the 14th June the Unit moved to a camp at Elspeet, between Apeldoorn and Utrecht” - bekend onder de naam “Het Doopsgezind Broederschapshuis”. In de Geschiedenis van ‘The Stormont, Dundas and Glengarry Highlanders is het door Lt.Col. W. Boss - van Historische afdeling Generale Staf - weergegeven.
Bron: The SD&G-Highlanders 1783-1951 by Lt.Col. W. Boss - Edition 1952
Twee SD&G-Highlanders op het erf van een boerderij in Elspeet : Links Ben Coleman (Oost Ontario) en rechts Dilbert Farrell (Midden Ontario). Wie herkent de boerderij in de achtergrond met het ronde raam in de gevel ? Een adres van de locatie zou een mooie aanvulling zijn bij deze unieke foto van 71 jaar geleden . . .
Fotocollectie - Mrs. J. Emond-Dunford - Canada
Elspeet, zomer 1945 - Drie SD&G-Highlanders in Elspeet op een onbekende locatie: Normand Robicheau (Nova Scotia), Jimmy Laughren (West Quebec) en Dilbert Farrell (Midden Ontario). Fotocollectie - Mrs. J. Emond-Dunford - Canada
Elspeet, Juni 1945 - Op 15 Juni 1945 kwamen de Stormont, Dundas and Glengarry Highlanders naar Elspeet en kregen onderdak in o.a. de barakken op het gebied van “Het Doopsgezind Broederschapshuis” (het tegenwoordige “Mennorode”). Deze foto is kort na aankomst in de directe omgeving “Het Broederschapshuis” gemaakt: van links naar rechts: R. Renière (Nova Scotia), Jimmy Ruff (New Brunswick / PEI), Frank Dunford (Oost Ontario), Jimmy Laughren (West Quebec), en Dilbert Farrell (Midden Ontario).
Fotocollectie - Mrs. J. Emond-Dunford - Canada
Op 14 Juni 1945 vertrok het Battaljon met 450 SD&G-Highlanders uit Hilversum na verblijf van bijna een maand naar drie andere locaties: Elspeet, Nijmegen en Zeist. Hoeveel er exact naar Elspeet vertrokken zijn is niet bekend. Een foto getuigt van hun aanwezigheid in Elspeet: een opname met 60 ‘Warrant Officers, Staff Sergeants en Sergeants’ die op het terrein van ‘Het Doopsgezind Broederschapshuis’ gemaakt is. De namen van de “Glens” zijn:
Bij het ontbreken van initialen en/of voornaamen volgt na de familienaam b.v.: “3x”… dit betekent dat er drie “Glens” met dezelfde familienaam bij de “SD&G-Highlanders” gediend hebben.
1 L. Cole / 2 Ingoe ‘nickname?’ / 3 ‘Gerry’ Bousfield / 4 C. Cameron / 5 John Bradley / 6 ‘Frank’ Dunford / 7 ‘Robert’ McLennan / 8 H. Clout / 9 A. Desylvia / 10 G Annable / 11 C. Burke / 12 L. Woodcock / 13 C. ‘Dush’ Deshane / 14 Harold Stienberg / 15 ‘Mac’ Jamieson / 16 Allentry Moss / 17 W. Bradburn / 18 John Vandeloo / 19 McGrath 3x / 20 Martin 9x / 21 Miller 7x / 22 ‘Bob’ Fairs / 23 ‘Lorne’ Galley / 24 ‘Bill’ Wallace / 25 ‘Fred’ Howarth / 26 Clyde Pringle / 27 Colin Bates / 28 William VanVolkenburg / 29 ‘Jack’ Caley / 30 M. Lemieux / 31 A. Kay / 32 ‘Len’ Menzies / 33 James Poupore / 34 Cecil Flood / 35 ‘Jack’ Ramsden / 36 J.Newton / 37 Douglas Conklin / 38 ‘Charlie’ Post / 39 L. Boyd / 40 ‘Bill’ Lapell / 41 Thomas Gingrich / 42 Raymond Proctor / 43 H. Wood / 44 Howard Knight / 45 Peter VandeLoo / 46 J.B. Buchan of Buchanan / 47 Donald Denny / 48 Doughty / 49 Roland A. Leroux / 50 George ‘Curly’ Davis / 51 C. Taylor 8x / 52 RQMS ‘Hugh’ Davidson / 53 CSM John Peer / 54 ‘Matt’ Rolson / 55 Robert Smith / 56 O. Gibson / 57 R. Mennenga / 58 Carl Crawford / 59 George Bowen / 60 P/Major ‘Bob’ Webdale.
Fotocollectie - Mrs. J. Emond-Dunford - Canada
De originele lijst met namen, die SD&G-Highlander Sgt. Frank Dunford gemaakt is. Het maken daarvan zal niet eenvoudig geweest zijn. Allen namen zijn vergeleken met de ‘Enlisted’ lijst van de SD&G-Highlanders. Als de achternaam meer dan één keer voorkwam (en geen initialen bekend waren) is ná de achternaam het aantal weergegeven.
Eén naam is Onbekend gebleven: 2 ‘Ingoe’ - er is geen enkele naam gevonden die er op leek. Mogelijk dat het een ‘Nickname’ is . . . Fotocollectie - Mrs. J. Emond-Dunford - Canada
Ongeveer 4,5 km. ten Zuidoosten van Nunspeet ligt niet ver van het ‘Zandenbos’ de ‘Waschkolk’.
Tijdens het verblijf van de SD&G-Highlanders in Elspeet zijn er ‘Swim Parades’ gehouden in de ‘Waschkolk’. De eerste keer was dat op vrijdag 15 juni 1945 toen ‘C’-Company om 09.10 uur’ vertrok voor een ‘14 mile route march’ vanuit Elspeet. Het zal daar ongetwijfeld een heel gespetter geweest zijn. Precies om 16.00 uur waren ze - volgens de geschiedschrijving - weer terug.
Fotocollectie - Mr. I. Munro - Canada
WAR DIARY
Ongeveer 4,5 km. ten Zuidoosten van Nunspeet ligt niet ver van het ‘Zandenbos’ de ‘Waschkolk’.
Tijdens het verblijf van de SD&G-Highlanders in Elspeet zijn er ‘Swim Parades’ gehouden in de ‘Waschkolk’. De eerste keer was dat op vrijdag 15 juni 1945 toen ‘C’-Company om 09.10 uur’ vertrok voor een ‘14 mile route march’ vanuit Elspeet. Het zal daar ongetwijfeld een heel gespetter geweest zijn. Precies om 16.00 uur waren ze - volgens de geschiedschrijving - weer terug.
Fotocollectie - WKF van der Horst - NL
WAR DIARY
Woensdag 27 juni 1945 wordt er eem ‘Nite-Dance’ georganiseerd voor Head Quarters en de Battalion Head Quarters Companies. Nunspeet is de plaats die daarvoor gekozen is. Het feest was werkelijk een topper, ondanks het feit dat er niet genoeg jongedames aanwezig waren. ‘s Avonds om acht uur werd er ‘Punch’ en bier geserveerd en om elf uur was er een ‘light lunch’ dat bestond uit sandwiches belegd met vlees en kaas en daarna hapjes en drankjes. Tot slot kreeg iedere Dame een “Hershey” chocoladereep en iedereen ging tevreden naar huis.
WAR DIARY
Zaterdag 30 Juni 1945 wordt de planning voor de komende week bekend gemaakt:
Op 1 Juli - Dominion Day - is er een ‘Church Parade’ om 11.00 uur voor de ‘Roman Catholics’ en een kwartier later voor de ‘Protestants.
Van de dienst is er - een voor die tijd - ‘kleurrijke 4-drukgangen’ Liturgie van de pers gekomen.
Op dinsdag zal er een Bataljon Parade voor Inspectie van de Brigades zijn. Aankleding zal zijn met Web Belt, Toorie-baret, geweren en bajonetten. 
Fotocollectie - Mr. I. Munro - Canada
Bron artikel: Dhr. Wigger KF van der Horst, Apeldoorn voor meer informatie kunt u contact met hem opnemen via: wiggervdhorst@gmail.com
Deze kaart (TMK-364) betreft Elspeet en omgeving. Het Hastings & Prince Edward regiment welke Elspeet bevrijd hebben refereren in het door hen bijgehouden oorlogsda
gboek aan deze kaartserie.
In de oorlog werden de zogenaamde TMK’s (Topografische Militaire Kaarten) vervaardigd door de Amerikaanse Army Map Service. Dit gebeurde in Washington DC en het Engelse War Office in Londen. Als bron materiaal werden de kaarten van de Nederlandse Topografische Dienst gebruikt. Daarnaast werden de kaarten aangevuld en verbeterd met luchtfoto’s welke boven bezet gebied werden ingevlogen. Daarnaast speelde het verzet een belangrijke rol, zij verzamelden strategisch belangrijke informatie welke doorgespeeld werd naar de militaire inlichtingendiensten van de geallieerden. De serie waarin de kaart van Elspeet is opgenomen is bij de Amerikanen bekend onder A.M.S. 831 (Army Map Serice kaartserie 831), bij de Britten onder de code G.S.G.S 4427 (Geographical Section General Staff, kaartserienummer 4427). Ook in Elspeet is de kaart aangepast en verbeterd ten opzichte van het reeds bestaande kaartmateriaal. Dit kun o.a. zien aan de Engelse tekst ”Vacation Camp” bij Mennorode. Het overgrote deel is echter overgenomen van de zogenaamde bonnebladen. Klik HIER om de kaart te bekijken.
Impressie van het centrum van Harderwijk kort na de bevrijding, april 1945 - Mensen verwelkomen de Canadese bevrijders en maken een ritje op de tanks van de '5th Armoured Brigade'. locaties: Markt, Bruggepoort en enkele tussenliggende straten. De film werd gemaakt door G. J. W. Meijnen en maakt deel uit van filmcollectie van het Gelders Archief - filmnummer 1502-791.
Bron: Youtube https://youtu.be/ZOfOkG8HVvo