In de nacht van 21 op 22 Oktober 1942 werden Pieter Kamphorst (47 jaar), Meindert Koolstra (25 jaar) en Michiel Pals (30 jaar) geparachuteerd op de heide bij Ermelo. Zij werden na hun landing direct gearresteerd en werden het slachtoffer van het Englandspiel. Het bijzondere aan dit drietal is dat zij alledrie behoord hebben tot de escorte die het koninklijk gezin in mei 1940 naar Engeland heeft begeleid.

Pieter Kamphorst, Meindert Koolstra, Michiel Pals (bron: Englandspiel.eu)

Allen zijn op 7 september 1944 omgekomen in concentratiekamp Mauthausen.

Joseph Schreieder schrijft in zijn boek "Het Englandspiel" het volgende over deze dropping;

De Heide zwijgt...

Michiel Pals, bron: Erfgoedvereniging Heerlijkheid Hooge- en Lage ZwaluweDe laatste dagen van oktober naderden. Giskes en ik (Schreieder) hadden ons al afgevraagd, wat zij ons zouden brengen en of de maand zo goed zou eindigen, als hij begonnen was. Hij scheen ons niet teleur te stellen. Reeds in de nacht van 21 op 22 Oktober zaten wij weer op de heide. Van mijn eigen geboortestreek kende ik alleen bergen, gletsjers, rotsen en dalen. In Nederlands leerde ik de hei kennen en werd ik al spoedig toegankelijk voor de betovering, die er van uit ging. En als het vliegtuig over de driehoek der rode lampen daverde, de parachutes zich boven onze hoofden ontpooiden en de machine met metaalachtig zingen in de verte verdween, dan voelde ik de spanning van het "Englandspiel" veel duidelijker dan op het Binnenhof, in Haaren of Driebergen. Daar drong zic steeds weer de vraag aan mij op: Zal de heide ons niet verraden? Zal geen toeval of slordigheid ons parten spelen?

Van de buitendiensten had ik al enige aangiften ontvangen, die berichten van geheimzinnige dingen, die hier en daar op de heide plaats vonden. Deze konden echter gemakkelijk gesust worden. Als echter illegalen er achter kwamen en ons bespiedden? Als een piloot door een slect gecamoufleerde auto of bovenkanten van auto's, die in het maanlicht blonken, wantrouwend werd of de hei hem op andere wijze haar geheim verried? Zou het niet opvallen, dat de vliegtuigen steeds onbeschadigd terugkeerden? Soms waarschuwden wij per radio het vliegveld van de nachtjagers, om het vliegtuig bij het wegvliegen aan te laten vallen. Dat waren zo onze gedachten, die zich midden in de zwaarmoedigheid van het heidelandschap in deze oktobernacht aan mij opdrongen.

Bron boek: Joseph Schreieder "het Englandspiel" fragment uit pagina 174

Er leek maar geen eind aan het "Englandspiel" te komen. Inmiddels waren er al ruim 40 agenten gedropt, en nog steeds scheen men in Engeland geen argwaan te hebben. In februari 1943 werden Pieter Arnoldus Arendse (31 jaar), Pieter Dourlein (25 jaar) en Pieter Cornelis Boogaart (30 jaar) uitgezonden door het SOE (Special Operations Executive). Zij werden gedropt ten zuiden van Ermelo.

Op een middag eind februari krijgt men bericht dat ze dezelfde nacht zullen worden geparachuteerd. Het is een paar minuten na middernacht. Ze moeten om 00.15 uur boven het droppingsgebied zijn. Het springluik wordt boven het ijsselmeer geopend en de eerste moet zich voor de sprong gereed maken. Het is Pieter Dourlein die als eerste zal gaan springen, gevolgd door Pieter Cornelis Boogaart en als laatste Pieter Arnoldus Arendse. Eenmaal boven arderwij gooit Pieter een zak vol chocolade V-letters naar beneden om de Duitsers van hun werkelijke doel af te leiden en het te doen voor komen als propaganda verspreiding. Het is die nacht vrij veel nevel in de lucht, op op de grond is het een beetje mistig. Het vliefgtuig draait inmiddels rondjes boven de heide, maar het lampje om te springen staat nog steeds op "rood". Zodra deze groenlicht geeft kan er gesprongen worden. Het wachten duurt lang , tot het in zijn oor klinkt; "We gaan terug!". Men kon de droppingplaats vanwege de grondmist niet vinden. Zo'n spanning moment, en dan afgeblazen... Om 01.45 is men weer in Engeland terug op hun vliegbasis, en kan men weer in de mess een plaatsje zoeken.

Ook bij een volgende poging mislukt de dropping. In de buurt van Texel wordt de Halifax gevangen door een schijnwerper. Het vliegtuig word geraakt door het luchtafweergeschut en vliegt in brand. Gelukkig weet de piloot het vuur te doven door een vliegmanoeuvre, en kan men nog terugkeren met een kapotte motor naar Engeland.

Agenten: Pieter Arnoldus Arendse - Pieter Dourlein - Pieter Cornelis Boogaart, bron: Englandspiel.eu

In de nacht van 9 op 10 maart gaat men voor de derde keer op weg. Dit keer gaat het lukken. Als men het ijsselmeer weer voorbij en en boven Hardewijk vliegen worden er een tiental postduiven uitgegooid. Deze postduiven zitten in rieten mandjes, waaraan een kleine parachute is bevestigd. Er zit een kaart bij voor de "goed-nederandse" vinder om middels deze postduiven belangrijke mededelingen door te geven. Hiervoor hebben de duiven een klein kokertje bij zich welke als "ring" aan hun pootje is vastgemaakt. Dan is het zover. Boogaart springt dit keer als eerste gevolgd door Dourlein en als laatste Arendse. Dourlein komt ongeveer 1000 meter zuidwaarts van het ontvangstcomite terecht Hij komt met zijn parachute in een boom terecht. Om te testen hoe hoog hij nog beven de aarde hangt gooit hij zijn helm naar beneden. Op basis daarvan schat hij in dat het hooguit 2 meter is en maakt zich los van zijn parachute.

Dourlein verstopt zich in het struikgewas en wacht op de toenaderende lichtjes, die weifelend in zijn richting komen. Zodra hij zijn codenaam: "Paul" hoort roepen komt hij tevoorschijn. Hij word opgevangen door 3 man, welke hem bijzonder joviaal ontvangen. Men zegt dat zij hem naar de leider van het ontvangstcomite zullen brengen, wat ongeveer een kwartiertje lopen is. Aangekomen bij het ontvangstcomite zijn Arendse en Boogaart er ook al. Onder het voorwendsel dat zij onderweg wellicht gecontroleerd zullen worden worden zij gevraagd hun wapen in te leveren. Dit voor hun eigen veiligeheid... Het is ongeveer 04 uur in de morgen als de leider het sein geeft om op te stappen. De agenten zijn van elkaar gescheiden en men wandelt met een tussenruimte van 100 meter naar de bosrand. Dan worden de agenten plotseling van beiden zijden vastgepakt en hun armen op de rug geboeid. Het gaat allemaal zo snel en men denkt dat men grapjes maakt en Dourlein vraagt te stoppen met die geintjes.

Het enige antwoord dat hij krijgt is een revolverloop tussen zijn schouderbladen. Direct komen van verschillende kanten meer gestalten uit het struikgewas. En word hen medegedeeld dat zij gevangen genomen zijn door de Duitse S.D. Men word met 3 auto's afgevoerd naar Driebergen (kantoor van Giskes) waar men onderworpen word aan een eerste verhoor. Vervolgens worden zij overgebracht naar Haaren (nb) naar de Gestapo-gevangenis, waar zij ondervraagd worden door codespecialist Herr May. Dourlein wil uiteraard niet praten, en op een ogenblik zegt May; "Goed, als je dan toch niet wilt praten, dan zal ik je wat interessants laten zien". May neemt Dourlein mee naar een lange gang met celdeuren en zegt kijk maar eens door die kijkgaatjes. En dan ziet Dourlein een aantal bekenden die hij van gezicht kent. In het totaal zitten er 45 mannen die al boven Nederland zijn afgesprongen en zijn gevangen genomen. Langzaam moet Dourlein nu de verschrikkelijke waarheid wel aannemen. Na een week of zes word het verhoor van Dourlein afgesloten en word hij overgeplaatst naar een andere cel. Tot zijn grote vreugde word hij samengevoegd met Boogaart. Voor Dourlein staat het vast, hij moet ontsnappen en Engeland gaan waarschuwen wat er hier in Nederland gebeurd. Hij legt zijn plan uit aan Boogaart, maar die noemt het zelfmoord. Later is het agent Ubbink die toestemt met het plan om te ontsnappen. Beiden zijn op zondag 29 op 30 augustus ontsnapt uit de Gestao gevangenis in Haaren.

Pieter Arnoldus Arendse en Pieter Cornelis Boogaart zijn beiden vermoord op 7 september 1944 in concentratiekamp Mauthausen.

Bronnen: boek, Pieter Dourlein, Englandspiel.eu

Op 22 april werden bij Garderen wederom twee agenten gedropt. Beiden werden uitgezonden door de geheime dienst SOE (Special Operations Executive). Dit keer waren het Frederik Willem Rouwerd en Ivo van Uytvanck. Inmiddels hadden Schreieder en Giskes al zo veel ervaring opgedaan met het ontvangen van geheim agenten in het Englandspiel dat het een routinekwestie was geworden. Na een uitgebreid verhoor werden ook zij toegevoegd aan de andere gevangengenomen agenten in de gevangenis in Haaren.

links: Frederik Willem Rouwerd, Rechts: Ivo van Uytvanck. Bron: Englandspiel.eu

Rouwerd heeft op 21 april 1943 een afscheidsbrief geschreven aan zijn moeder. Hij is na de oorlog als vermist opgegeven. Aangenomen word dat hij in kamp Rawicz of Mauthausen is vermoord of door ziekte of uitputting is overleden. Ivo van Uytvanck is op 7 september vermoord in concentratiekamp Mauthausen.

Krantenartikel afscheid Rouwerd. Bron: Englandspiel.eu

Krantenartikel afscheid Rouwerd. Bron: Englandspiel.eu

Op 22 mei cirkelde er weer een vliegtuig boven Garderen. Welke wederom een aantal geheim agenten boven bezet gebied dropte. Dit keer waren het 3 agenten, de Brey, Mink en Punt.

Oscar de Brey en Antonius Mink waren organisatoren, en Laurentius Punt was een marconist. Met het zendtoestel van Punt konden Schreieder en Giskes de 18e radiolijn opzetten met Londen. 18 radioverbindingen die in handen van de Duitsers waren, en waarmee zij contact onderhielden met Londen. Het Englandspiel ging maar voort. En het feit dat er vanuit de geheime dienst SOE (Special Operations Executive) steeds weer nieuwe agenten werden aangevoerd scheen men geen enkel wantrouwen te koesteren.

Oscar de Breij, Antonius Mink en Laurentius Punt. Bron: Englandspiel.eu

Net als verreweg de meeste agenten werden ook zij op 7 september op brute wijze vermoord in concentratiekamp Mauthausen.

Op 23 juni 1943 is Dignus Kragt gedropt op de heide tussen Tongeren en Gortel. Na de oorlog heeft hij een rapport geschreven over zijn activiteiten als geheim agent. In tegenstelling tot veel andere agenten die direct bij de dropping werden gevangen genomen, wist Dignus uit handen van de Duitsers te blijven. Als geheim agent is hij van 23 juni 1943 tot het einde van de oorlog op 18 april 1945 werkzaam geweest.

In zijn beschrijving heeft Dignus ook zijnlocatie van de dropping in coordinaten genoemd. Met behulp van de originele topografische militaire kaart (sheet 364), kunnen we de exacte locatie bepalen (breedtegraad: 52°20'30.36"N lengtegraad: 5°54'25.52"O).

Dropping locatie Dignus Kragt

 bron: National Archives in College Park, Maryland

bron: National Archives in College Park, Maryland

bron: National Archives in College Park, Maryland

bron: National Archives in College Park, Maryland

bron: National Archives in College Park, Maryland

Dignus heeft samengewerkt met andere geheim agenten Abraham du Bois (Ham) en Captain King (Gilbert Sadi Kirschen.

Wat veel mensen nog niet weten is dat er veel geheim agenten in de nabijheid van Elspeet zijn gedropt. Vanaf het begin tot het einde van de oorlog werden agenten boven bezet gebied geparachuteerd, en een heel aantal daarvan is rondom Elspeet op de heidevelden bij heldere maan gedropt. Tijdens de eerste oorlogsjaren werden de meeste agenten gedropt door de SOE (Special Operations Executive). Dit was één van de geheime diensten welke vanuit Engeland opereerde. De agenten werden meestal gedropt met een zender en een marconist om zo met gecodeerde morsecode contact te onderhouden met Londen. Vanaf maart 1942 ging het echter gruwelijk mis. Geheim agenten die vanuit Engeland werden gestuurd vielen direct in Duitse handen. In de daarop volgende periode van maar liefst ruim 2 jaar werden in totaal 59 agenten gevangen genomen. 54 agenten hebben hierbij het leven gelaten, slechts een enkeling van hen heeft de oorlog overleefd, de meesten van hen zijn op verschrikkelijke wijze vermoord in het concentratiekamp Mauthausen (Oostenrijk). Deze periode word beschreven als "het Englandspiel", of ook "Operation Nordpol". Aan Duitse zijde werd deze operatie geleid door kriminaldirector Joseph Schreieder en het hoofd Abwehrsectie IIIF (duitse inlichtingendienst) Hermann Joseph Giskes.

Foto links: Joseph Schreieder, Foto rechts: Hermann Giskes, Bron: Englandspiel.eu

Over het "englandspiel word en is al zeer veel onderzoek gedaan, zo zijn er tal van publicaties en boeken geschreven. Veel materiaal is nog in de oorlog of direct daarna vernietigd, ook zijn er nog altijd gesloten dossiers in archiueven welke tussen 2020 en 2030 openbaar komen. Joseph Schreieder zelf heeft een boek geschreven over het Englandspiel. In dit boek geeft hij een overzicht van de hem nog bekende dropping plaatsen.

Bron: Joseph Schreieder, het Englandspiel pagina 285

Zoals u op bovenstaande afbeelding kunt zien zijn er rondom Elspeet meerdere droppingen tijdens het Englandspiel geweest. Waarbij de geheim agenten werden ontvangen door een ontvangst comite van de Duitsers. Schreieder en Giskes waren meestal zelf ook aanwezig als er weer agenten voor een dropping waren aangekondigd. Het eerste contact met de agenten werd veelal gelegd door de nederlandse (Pro-Duitse) politieagenten Leo Poos en Maarten Slagter (politiemannen te Den-Haag). In Den-Haag hadden ook Schreieder en Giskes hun kantoor, en wel op het Binnenhof. Zodra de agenten op de grond waren werden zij door Poos en Slagter gerustgesteld. Zij kregen de opdracht van Schreieder dat zij hen in de handboeien moesten slaan zodra zij hun vliegersoverall op hun enkels hadden bij het uitrekken ervan. Vervolgens werden zij meestal direct afgevoerd naar het Binnenhof in Den-Haag waar het het eerste verhoor werd afgenomen. Veel agenten werden in de gevangenis te Haaren (nb) opgesloten.

Toen het 'Englandspiel' op 1 april 1944 was gestopt, kwam een nieuwe organisatie, het Bureau Bijzondere Opdrachten hiervoor in de plaats. Het bureau kortweg BBO genoemd had als doelstelling het droppen van geheim agemten en wapens in bezette gebieden. De agenten kregen als opdrachten mee om; 1: Assistentie te verlenen aan verzetscentra's, 2: Om op te treden als verbindingsofficieren tussen het verzet en het Hoofdkwartier te Londen, en 3: Organiseren van sabotage, berichtendiensten, spionnage etc. Ook vanuit deze organsiatie werden er weer agenten gedropt in de directe omgeving van Elspeet. Het is vrijwel zeker dat ook de droppingen op de 36 bunder zijn geregeld door eerst gedropte agenten die vervolgens de locaties doorseinden naar Londen. Zo heeft de heer D.G. van Beuningen in een interview met Th. Boeree vermeld dat zijn gronden geschikt bevonden waren voor droppingen. Opmerkelijk is hierbij dat Dhr. van Beuningen 9 april 1944 opgeeft. Het Englandspiel is op 1 april 1944 beeindigd, waarna het BBO deze taak heeft overgenomen.

Bron: Th. A. Boeree, Het verhaal van dhr. D.G. van Beuningen over de oorlogsjaren.

 Aan het einde van de oorlog was er een dropping gepland nabij "de Vosselt" te Uddel, en waarbij Reier Schouten en Ernst Camlott om het leven zijn gekomen.

Abraham du BoisDe dropping op 16 oktober 1944 was geregeld door Dirk Last, schuilnaam "Zwarte Kees". Boven bezet gebied werden Abraham du Bois en Raymond Holvoet bij Garderen (Boeschoten) gedropt. Door de landing werd de zender van Holvoet dusdanig beschadigd dat deze onbruikbaar was geworden. Holvoet bleef daarom in Garderen en du Bois vertrok naar Ede waar hij zijn intrek nam in boerderij de "Wester Wetering". Du Bois had als opdracht de achtergebleven parachutisten van de 1e Britse luchtlandingsdevisie bijeen te brengen en hun terugkeer achter de eigen linies voor te bereiden. Begin novemeber had du Bois zijn opdrachten uitgevoerd en wachtte hij met de verzamelde airbornes op het begin van de tweede grote operatie "Pegasus II". Hij werkte hierbij zeer nauw samen met kapitein Gilbert Sadi Kirschen, welke gedropt was op 15 september 1944 met Moyse, Pietquin en Regner, allen belgen van een SAS-team. Du Bois moest veel werk verzetten voor de operatie "Pegasus II", welke operatie overigens uitliep op een mislukking.

Abraham du BoisOp 3 december 1944 ontmoette du Bois Kapitein Kirschen (Captain King) in een bos om over de mislukte operatie "Pegasus" te praten.Terloops bracht du Bois ter sprake, dat hij in contact stond met een hoge officier van de SD, die eventueel bereid zou zijn Raymond Holvoet voor een behoorlijk bedrag als krijgsgevangene te behandelen en niet als geheim agent. Kirschen waarschuwde hem voor de mogelijkheid met een provocateur te doen te hebben en infomeerde bij zijn hoofdkwartier in Londen hoe zij erover dachten. Op 4 december volgde er een dringend telegramvan de brigade: "Laat "Ham" (Codenaam voor du Bois) onmiddelijk zijn besprekingen betreffende "Bacon" (codenaam voor Holvoet) stopzetten. Hij stelt zich persoonlijk aan gevaar bloot. Helaas kwam deze boodschap te laat, omdat du Bois even daarvoor was gearresteerd. Op 8 maart 1945 is Abraham du Bois met vele anderen bij de "Woeste Hoeve" gefusilleerd.

Raymond HolvoetVan Raimond Holvoet weten we dat hij in Garderen is ondergedoken geweest bij Berend de Stroper (Berend Looyengoed). Hij had regelmatig contact met captain King. Op 27 oktober werd Raymond Holvoet echter gearrestyeerd in Garderen door de Duitsers. Raimond heeft nog geprobeerd te ontkomen, maar viel gewond in handen van de Duitsers. Raymond Holvoet werd op 10 april 1945 geexecuteerd bij Hattem. Jaarlijks word in Hattem een herdenking gehouden bij het monument welke herinnert aan de executie. Het lichaam van Holvoet werd na de executie in de ijssel gegooid. Zijn lichaam is aangespoeld bij Wilsum op 25 april 1945, zijn broer uit Kortrijk kon hem herkennen aan zijn gouden ring en rozenkrans.

Lees het gehele verhaal (in PDF) van dhr. Th. A. Boeree uit "De Kroniek van Ede".

Zijn familie gaf naar rooms-katholiek gebruik een bidprentje uit

Bron: Boeken "Berend de Stroper", "Zij sprongen bij Maanlicht", Th. A. Boeree: "Kroniek van Ede".